Pensioen ná 2027: hoe ziet de ideale wereld eruit?

Terwijl we midden in de grootste transitie in de pensioenwereld ooit zitten, kijken we alvast vooruit. Hoe zit het pensioen er over 5 jaar uit? Is pensioen na 2027 de meest aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde? Hebben mensen in 2027 weer vertrouwen in de pensioensector? En is het pensioenstelsel dan klaar of beginnen we weer opnieuw? Met een panel bestaande uit verschillende pensioendeskundigen gaan we in op deze 3 stellingen.

• Anne Vermeulen, pensioenbestuurder i.o. (Bpf Schoonmaak), projectmedewerker Pensioenen en Medezeggenschap bij FNV en projectleider PensioenLab Academie.
• Jurre de Haan, beleidssecretaris pensioenen VNO-NCW MKB Nederland. Vanuit VNO-NCW MKB Nederland betrokken bij de totstandkoming van het pensioenakkoord.
• Herman Kappelle, bijzonder hoogleraar fiscaal pensioenrecht aan de VU Amsterdam, senior adviseur Aegon Nederland en sinds januari zelfstandig ondernemer met fiscaal juridisch pensioenadvies.

Anne zou het liever omdraaien en vraagt zich af waarom we dit zouden willen. ‘Loon is ook belangrijk en mobiliteit – denk elektrische fiets, elektrische auto of OV van de zaak – ook. Wat mij betreft is het niet óf, óf, maar én, én. Ik hoop in ieder geval wel dat pensioen hoger op de arbeidsvoorwaardenlijst staat dan nu.’ Jurre vindt de stelling iets te ambitieus. Uit een neurowetenschappelijk onderzoek waar hij eerder in de week bij was, bleek dat jongeren termen als ‘dood’, ‘ziekte’ en ‘armoede’ koppelen aan pensioen. ‘Dus laten we realistisch zijn. Door wijzigingen nu wordt het pensioen wellicht aantrekkelijker, maar het meest aantrekkelijke betwijfel ik. Laten we vooral inzetten op de beleving, de communicatie en het transparant maken van pensioen. Laten we het weghalen bij de aftakeling en omvormen tot iets positiefs.’

Ook Herman meent dat pensioen als meest aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde te ambitieus is. En vindt ook dat jongeren beter meegenomen moeten worden. ‘Uit onderzoek blijkt dat 9 van de 10 jongeren niks weet van pensioen en 51% van degenen die er wel iets van weten, haakt af omdat ze het te ingewikkeld vinden. Ook denken van de jongeren die er wel iets van weten, de meesten dat de pot leeg is als zij aan de beurt zijn. Ik pleit er dus voor om pensioenfabeltjes te ontkrachten en jongeren beter mee te nemen.’ De mensen in de zaal zijn van mening dat pensioen niet de aantrekkelijkste arbeidsvoorwaarde wordt. Maar dat het wel beter op de kaart staat dan nu: helder, direct en transparant.  

In de zaal gaan welgeteld nul vingers omhoog. Wel zijn een paar bestuurders van mening dat het beter zal zijn dan nu. Maar vertrouwen terugwinnen in zo’n korte tijd, dat lukt niet. Een ander geeft aan dat we nu midden in het proces van de verbouwing zitten en dat we niet weten wat het resultaat zal zijn. Hoe het dan met het vertrouwen zit is koffiedik kijken.

Herman – jurist van beroep – vraagt zich af wat de definitie is van optimaal. En geeft aan dat er zeker meer vertrouwen nodig is. Want doordat de pensioensector in het verleden dingen beloofde die niet zijn waargemaakt, is het vertrouwen nu laag. ‘Met het nieuwe pensioenstelsel hebben we een kans om het vertrouwen te herstellen. Maar we moeten het wel bewijzen.’

Jurre is sceptisch. ‘Ook al pakken we het fantastisch aan, als alle markten omlaag gaan en we moeten korten, dan verwacht ik niet veel vertrouwen. Ik denk wel dat het helpt als we transparant zijn over wat mensen kunnen verwachten, en dat we ze goed meenemen in de transitie. Er zit een belangrijke koppeling tussen kennis en vertrouwen.’ Herman is het daarmee eens. ‘De tien procent mensen die wel kennis heeft van pensioen is positief en heeft vertrouwen. Kennis zorgt dus voor vertrouwen en daar moeten we op inzetten.’

Ook Anne bevestigt het belang van kennis. ‘Maar er is meer nodig: namelijk een goede relatie om vertrouwen op te bouwen. Meer menselijkheid dus! De sector mag wat mij betreft meer energie steken in persoonlijk contact met deelnemers. Hoe? Ga de vloer op, leer je deelnemers kennen en andersom.’ Uit de zaal komen nog een paar toevoegingen. Een bestuurder attendeert erop dat in een transitie het vertrouwen meestal daalt. ‘Wees je bewust van die daling en dat bouwen aan de relatie vanaf 2027 dus extra belangrijk wordt.’

Uit de zaal klinkt de nuchtere constatering dat dit goed mogelijk is. ‘De wereld blijft veranderen, we leven op aarde, niet in de zevende hemel.’ Een andere bestuurder vindt een compleet nieuwe verbouwing wat overdreven, maar stelt wel dat een huis altijd onderhoud nodig heeft.

Jurre – betrokken bij de pensioenonderhandelingen – heeft zijn focus er nu vooral op om het pakket aan wetgeving zo snel mogelijk door de Kamer te krijgen. ‘We zijn niet over een nacht ijs gegaan, hebben zo’n tien jaar onderhandeld en zijn eindelijk toe aan implementatie. Het bouwwerk staat. Ik hoop niet opnieuw jaren van onderhandelingen in te gaan. We hebben toekomstbestendige contracten. Wel zal de Wtp katalysator zijn voor verdergaande veranderingen.’

Herman verwacht ook niet dat we weer opnieuw beginnen met een nieuw pensioenstelsel. ‘Ik loop al zo’n 40 jaar mee en dit was wel de meest ingrijpende verandering in de pensioenwereld. Dat gaat niet zo snel weer gebeuren. Veranderingen zullen er altijd zijn, in lijn met de ontwikkelingen in de maatschappij. Maar laten we nu eerst nieuwe regelingen uitvoerbaar maken in wetgeving.’ Daar stemt Anne mee in: ‘Laten we dit naar de overkant brengen en regelen dat jongeren en zzp’ers er goed in mee kunnen. Maar weer een nieuw stelsel? Liever niet!’