Een deel van het pensioen als bedrag ineens

De voorgestelde mogelijkheid van een pensioenbedrag ineens is een uitvloeisel van de brede discussie over het pensioenstelsel. Daarin is vaak benoemd dat pensioen meer zou moeten aansluiten bij de persoonlijke kenmerken en behoeften van de deelnemer. De mogelijkheid een deel van het pensioen als bedrag ineens op te nemen past hierbij.

Nederland is een van de weinige landen waar deelnemers het pensioen volledig moeten gebruiken voor een periodieke uitkering. Het is alleen mogelijk de hoogte van de uitkering te variëren. Zo kan een deelnemer de eerste jaren kiezen voor een hogere uitkering, al dan niet om een periode zonder AOW te overbruggen. 

Onder deelnemers en pensioengerechtigden is wel interesse om een bedrag ineens op te nemen, zo blijkt uit enquêtes. De manier waarop het pensioenvermogen wordt gebruikt sluit op die manier beter aan op de persoonlijke situatie. Het opnemen van een deel van het pensioen draagt volgens de minister op die manier bij aan de welvaart. 

Een uitkering ineens geeft de mogelijkheid een woning te kopen of te verbouwen, of (hypotheek)schulden te verlagen. Ook hebben pensioengerechtigden in de beginjaren nadat het pensioen is ingegaan gemiddeld genomen hogere uitgaven. De inkomensbehoefte daalt naarmate iemand langer met pensioen is.

De opname van een bedrag ineens kan betekenen dat de pensioenuitkering (te) sterk achteruit gaat. De beslissing om een bedrag ineens op te nemen kan daarmee op de lange termijn onverstandig zijn. 

Het is daarom van belang deelnemers goed te informeren over de keuzemogelijkheden en de gevolgen daarvan. Ook wil het kabinet negatieve gevolgen beperken door een aantal voorwaarden te stellen aan de opname van een bedrag. De brief noemt de volgende mogelijke voorwaarden:

• Het wordt mogelijk om maximaal 10% van de waarde van het opgebouwde ouderdomspensioen op te nemen. Dit beperkt het risico op een te sterke inkomensdaling.
• De opname van het bedrag ineens is alleen mogelijk bij de ingang van het pensioen. In de opbouwfase is de opname van een bedrag dus niet mogelijk. Deze voorwaarde voorkomt dat de solidariteit binnen een fonds onder druk komt te staan, doordat bijvoorbeeld mensen met een beperkte levensverwachting besluiten in de opbouwfase een bedrag op te nemen.
• Na opname van het bedrag ineens kan de resterende pensioenuitkering niet lager zijn dan de wettelijke afkoopgrens (2019: € 484,09 bruto per jaar). Als het resterende pensioen namelijk wel kan worden afgekocht, kan in de praktijk het hele pensioen (hoger dan de afkoopgrens) toch de pensioenbestemming verliezen. 

Het kabinet is niet van plan in het wetsvoorstel deelnemers voor te schrijven waar zij het bedrag ineens aan moeten uitgeven. Een beperking is niet noodzakelijk. Uit internationale ervaringen blijkt dat in het algemeen verstandige bestedingsdoelen worden gekozen. Verder zouden regels over het bestedingsdoel volgens de minister ook lastig uit te voeren zijn.

Pensioenuitvoerders moeten correct, duidelijk en evenwichtig communiceren. Deze wettelijke normen gelden te zijner tijd ook voor informatieverstrekking over het opnemen van een bedrag ineens. Dat betekent in de praktijk dat deelnemers inzicht moeten krijgen in de hoogte van het uit te keren bedrag én de resterende pensioenuitkering. Ook moeten uitvoerders wijzen op de gevolgen van een uitkering ineens voor inkomensafhankelijke toeslagen, uitkeringen en belastingtarieven.

In de uitvoering levert de opname van een bedrag ineens geen voorzienbare problemen op. Deelnemers worden bij het maken van pensioenkeuzes begeleid met behulp van pensioendashboards en planners. We bekijken hoe we de begeleiding kunnen uitbreiden met deze nieuwe keuzemogelijkheid en komen voor onze klanten te zijner tijd met een advies. Bij een opname ineens van 10% van de waarde van het ouderdomspensioen kan het om aanzienlijke bedragen gaan. In het voorbeeld van een opgebouwd pensioen van € 30.000 gaat het om een bedrag van ongeveer € 50.000 bruto. Het is dus essentieel om adequate begeleiding te bieden en inzicht te geven in de mogelijkheden.

Bij de brief kunnen nog verschillende vragen worden gesteld. Zo is onduidelijk of deelnemers door een curator gedwongen kunnen worden een bedrag ineens op te nemen. Ook gaat de brief niet in op de vraag of pensioenuitvoerders verplicht worden de mogelijkheid van de opname van een bedrag ineens te bieden, of dat die keuze aan sociale partners is.

Verdere invulling is daarnaast nodig als het gaat om de financiële positie van pensioenfondsen. Is de opname bijvoorbeeld mogelijk als een pensioenfonds een dekkingsgraad heeft lager dan 100%? En worden buffers ‘meegegeven’ als de dekkingsgraad hoger is? Als in de toekomst gecommuniceerd wordt over persoonlijk pensioenvermogen waarin ook buffers zijn verwerkt, wekt dat mogelijk de verwachting bij deelnemers dat zij 10% van dat bedrag (inclusief buffers) kunnen opnemen.

Het kabinet publiceert naar alle waarschijnlijkheid een conceptwetsvoorstel op internetconsultatie.nl. TKP maakt in dat geval van de mogelijkheid gebruik om te reageren op het conceptwetsvoorstel. Vervolgens wordt in 2020 naar verwachting een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen als het gaat om deze nieuwe keuzemogelijkheid.

Heeft u nog vragen? Of kunnen we u ergens bij helpen? Neem dan contact met ons op. We helpen u graag.