Column: Voor de liefhebber – de voorwaardelijk onvoorwaardelijke toeslag
Stel: een middelloonregeling kent een onvoorwaardelijke toeslag. Het opgebouwde pensioen wordt dan jaarlijks verhoogd met, zeg de prijsindex. Gegarandeerd. Kan het recht op die onvoorwaardelijke toeslag gewijzigd worden in een voorwaardelijke? Die dus niet meer gegarandeerd gegeven wordt maar afhankelijk is van de financiële middelen en de dekkingsgraad van het pensioenfonds? Nee, zeggen wetgever en rechtspraak. De onvoorwaardelijke toeslag is een onderdeel van het al opgebouwde pensioen en opgebouwd pensioen mag niet worden gewijzigd volgens artikel 20 van de Pensioenwet. Als je met pensioen bent en je het pensioen al volledig hebt opgebouwd, kan dus niet meer getornd worden aan het recht op die onvoorwaardelijke toeslag. Zo ook als je uit dienst bent en je opgebouwde premievrije aanspraken hebt. De onvoorwaardelijke toeslag is daar onderdeel van en je houdt er dus recht op. Voor altijd (figuur 1 laat zien dat € 1000 ingegaan pensioen onvoorwaardelijk geïndexeerd moet blijven, ook al wijzigt de toeslag in een voorwaardelijke).
Als je nog werkt en pensioen opbouwt dan kan het wel. Maar alleen voor de toekomstige pensioenopbouw, Wat je al hebt opgebouwd, daarvoor blijft de onvoorwaardelijke toeslag voor altijd gelden. Die is immers onderdeel van het opgebouwde pensioen (figuur 2).
Maar….onder bepaalde voorwaarden kan het ook voor het al opgebouwde pensioen. En ik zeg het maar alvast: pensioenjuristen verschillen hierover van mening en de hoogste rechter moet zich er nog over buigen.
Stel het reglement bepaalt dat de opgebouwde aanspraken onvoorwaardelijk worden geïndexeerd, maar alleen zolang je in dienst bent. Daarna geldt een voorwaardelijke toeslag over je opgebouwde pensioen. Is er dan tijdens je dienstverband wel een echte onvoorwaardelijke toeslag? Of is dit eigenlijk een voorwaardelijke, want alleen onvoorwaardelijk zolang in dienst en dus afhankelijk van die voorwaarde. En dus voorwaardelijk. En dus gewoon te wijzigen, want geen onderdeel van het opgebouwde pensioen. En dus ook te wijzigen voor het al opgebouwde pensioen (figuur 3).
Er zijn pensioenjuristen die zeggen dat dit niet kan. En dat in deze situatie ook moet gelden dat de wijziging alleen mogelijk is voor de toekomstige opbouw en niet voor het opgebouwde pensioen. Andere pensioenjuristen vinden dat dit wel kan en dat de wijziging alleen dán beperkt moet blijven tot de toekomstige opbouw, als de toeslag ook voor de slapers (ik gebruik vakjargon, maar u bent niet afgehaakt, dus liefhebber en bekend met het begrip slaper) onvoorwaardelijk is. Volgens hen is er alleen dan échte onvoorwaardelijkheid.
Zij vergelijken dit met een eindloonregeling die wijzigt in een middelloonregeling. Als na de wijziging het salaris stijgt hoeft er ook geen 'backservice' (gesneden koek voor u) te worden gegeven over het opgebouwde eindloonpensioen. Ook bij een eindloonregeling geldt immers dat er alleen recht op backserviceaanspraken (of, nu we toch onder elkaar zijn: 'achterbalkon') is zolang het dienstverband loopt. Zij stellen dat er eigenlijk geen verschil is tussen een onvoorwaardelijke toeslag in een middelloonregeling die geldt zolang je dienstverband bestaat en een toeslag op je opgebouwde pensioen vanwege een salarisstijging in een eindloonregeling die alleen geldt zolang je dienstverband bestaat. En daarom zou het wijzigen van een onvoorwaardelijke in een voorwaardelijke toeslag ook moeten kunnen gelden voor het al opgebouwde pensioen. Vind ik niet onlogisch, maar als gezegd, de Hoge Raad zal zich er nog over moeten buigen.
Dit soort mooie pensioenvraagstukken gaan we nog missen in het nieuwe stelsel, maar daar komen vast andere voor terug.