Column: Pensioenproblemen
‘Als het gaat om pensioenen, dan buitelen de politieke partijen over elkaar heen. Elk heeft zo zijn eigen opvattingen over de aanpak van de pensioenproblemen. Ik noem de vrije keuze om wel of geen pensioen op te bouwen in een eigen, wat genoemd wordt ‘pensioenpotje’, het verhogen van de rekenrente en de roep om meer transparantie. Er zijn ook partijen die niet teveel willen sleutelen aan het huidige stelsel, dat immers te boek staat als een van de besten ter wereld.
Even terug: over welk probleem hebben we het eigenlijk? Ik weet dat ook daar weer verschillend over gedacht wordt , maar volgens mij hebben we het over het volgende. Om pensioen op te bouwen, wordt premie betaald. Die premie wordt belegd in de hoop dat voldoende rendement gehaald wordt om ‘aan het eind van de rit’ het afgesproken pensioen te kunnen betalen. En om die uitkering zoveel mogelijk waardevast te houden. Om dat te kunnen realiseren, moeten risico’s genomen worden bij het beleggen. De veronderstelling is immers: hoe meer risico, hoe groter de kans op een hoger rendement.
De keerzijde is natuurlijk dat er ook een (grotere) kans is dat het misgaat. En als het echt misgaat, kan het zelfs zijn dat er noodgedwongen gekort moet worden. Om zo’n korting te voorkomen zou juist minder risicovol belegd worden. Minder risicovol beleggen betekent een minder grote kans dat het pensioen waardevast blijft. Zie hier het dilemma – een klassieke ‘Catch-22’[1].
Sommigen zeggen: het is een kwestie van transparantie. Ze bedoelen dan dat je helder en eerlijk moet zeggen dat je risico’s loopt en dat het dus ook mis kan gaan. Geen knollen voor citroenen verkopen dus. Anderen pleiten voor een rigoureuzer aanpak. Maak iedereen zelf verantwoordelijk voor zijn eigen pensioen en voor zijn eigen keuzes daarin. Dus ook de beleggingskeuzes. Gaat het mis, dan heb je alleen jezelf daarmee. Gaat het goed, dan pluk alleen jij daar de vruchten van. Iedereen z’n eigen ‘pensioenpotje’.
Nog weer anderen zijn van mening dat de spagaat vooral een gevolg is van de lage rente. De pensioenverplichtingen moeten tegen die lage rente gewaardeerd worden. Dat betekent hoge verplichtingen en daardoor een lage dekkingsgraad. Gevolg: geen of minder indexatie en wellicht zelfs korten. Zij pleiten voor het wettelijk voorschrijven van een hogere rente.
De eerste optie maakt het probleem wellicht helder, maar lost het natuurlijk niet op. De tweede verschuift het van het collectief naar het individu, maar het probleem blijft hetzelfde. En bij de derde wordt gespeculeerd op betere tijden met het risico van potverteren.
Ik hoor u bijna zuchten. De meningen en opvattingen over de aanpak en herziening van ons pensioenstelsel gaan (letterlijk) van links naar rechts. En datzelfde geldt voor de oplossingsrichtingen. Onwillekeurig moet ik dan toch denken aan mijn vader die in dit soort situaties altijd zei: ‘Als er geen oplossing is, zal er ook wel geen probleem zijn’. Ik wil niets suggereren, maar zo kun je er ook tegenaan kijken.’
[1] Wikipedia: Een Catch-22 is een paradoxale situatie waarin het onmogelijk is om een gewenste uitkomst te bereiken doordat de 'regels' dat vanwege tegenstrijdigheden niet toelaten. De term is afkomstig uit de roman Catch-22 van Joseph Heller, waarin een algemene situatie wordt beschreven waarin een individu twee acties dient te verwezenlijken die wederzijds afhankelijk zijn van de andere actie, die als eerste dient te zijn voltooid.